استاندارد ایزو ISO 56005 – سیستم مدیریت نوآوری – ابزارها و روش هایی برای مدیریت مالکیت فکری
هر سازمانی که با مفاهیم نوآوری سر وکار داشته باشد مالکیت معنوی را به شکلی مورد استفاده قرار می دهد. چرا که مالکیت معنوی با نوآوری در هم تنیده است. مالکیت معنوی، برای خلاقیت ها و ابتکارات فردی یا گروهی که ناشی از نبوغ انسانی می باشد به کار می رود.
تفاوت” مالکیت معنوی” و “حقوق مالکیت معنوی” در این است که مالکیت معنوی نوعی مالکیت است در حالی که حقوق مالکیت معنوی ناشی از مالکیت معنوی انواع است.
مالکیت معنوی امکان اعطای حق مالکیت به دارایی از جنس دانش و نتایج خلاقانه مثل محصولات علمی یا فنی، نرمافزار، داده، اطلاعات، دانش، سبک آثار ادبی و هنری، طرحها، نمادها و نامها ایجاد می کند. انواع مختلفی از حقوق مالکیت معنوی وجود دارند که حق مالکیت دستاورد های نوآوری متفاوتی را حفظ میکنند.
در اقتصاد مبتنی به دانش امروز، مالکیت معنوی مفهمومی است که در مقیاس جهانی به صورت فزاینده ای مورد توجه قرار می گیرد. مالکیت معنوی برای تمام سازمان ها اعم از بزرگ و کوچک مهم است، زیرا به همه سازمانها اجازه میدهد تا منافع نوآوری را ثبت کنند.
بررسی کردن مالکیت معنوی شخص ثالث نیز به منظور حصول اطمینان از اینکه سازمانها میتوانند از نتیجه تلاشهای نوآورانه خود استفاده کنند امری لازم می باشد. بنابرین به کارگیری فعالیت های مالکیت معنوی در روابط بین سازمانی و درون سازمانی امری ضروری است. به عنوان مثال، مالکیت معنوی در تسهیل و مبادله ایده ها می تواند به کار گرفته شود.
یک سازمان میتواند از مالکیت معنوی برای دستیابی به اهداف کسبوکار خود و اجرای ابتکارات نوآوری برای اهداف زیر استفاده کند:
- موقعیت یابی استراتژیک
- یافتن مسیرهایی برای نوآوری
- محافظت از نتایج نوآوری
- جذب و حفاظت از سرمایه گذاری
- افزایش مزیت رقابتی
- ایجاد مالکیت روشن مالکیت معنوی و حقوق مالکیت معنوی
- ایجاد آزادی عمل
- ایجاد ارزش نوآوری
- امکان همکاری
استراتژی مالکیت معنوی باید بخشی جدایی ناپذیر از استراتژی های گسترده کسبوکار و نوآوری باشد. سازمان ها باید آگاه باشند که به کارگیری مالکیت معنوی فقط از منظر حفاظت از دارایی، باعث می شود برخی از مزایای آن که می تواند از اهداف نوآوری و تجاری پشتیبانی کند، پنهان بماند. این بدان دلیل است که مدیریت موثر مالکیت معنوی یک سازمان را قادر می سازد دارایی های معنوی خود را برای دستیابی به طیف وسیعی از اهداف سازمانی بهینه کند. این امر همچنین امکان کنترل حداکثر مزایای مرتبط با نوآوری را فراهم می کند، ضمن اینکه عدم اطمینان را کنترل می کند و خطرات و هزینه های مربوطه را به حداقل می رساند. مدیریت مالکیت معنوی می تواند همکاری با شرکا، رقبا و مشتریان را فراهم نماید، که همین امر می تواند نتایج نوآوری بهینه را به همراه داشته باشد. مدیریت مالکیت معنوی می تواند از طریق رویکردهای مشارکتی (به عنوان مثال نوآوری باز، توسعه مشترک، اکوسیستم ها و اثرات شبکه) ارزش جمعی ایجاد کند و محرک منابع اضافی درآمد باشد.
مدیریت موثر نوآوری باید شامل اجرای یک استراتژی مالکیت معنوی باشد که با استراتژی تجارت همسو است. چندین فعالیت در ارتباط با استراتژی مالکیت معنوی وجود دارد (که در دایره بیرونی شکل زیر نشان داده شده است) و اجرای این جنبه ها نتایج مثبتی را به دنبال دارد (در دایره داخلی شکل زیر نشان داده شده است)
هیچ استراتژی مالکیت معنوی کلی و عمومی وجود ندارد، زیرا استراتژی مالکیت معنوی باید متناسب با نیازهای استراتژی های تجاری و نوآوری سازمان باشد. استراتژی مالکیت معنوی بسته به محیط فعالیت سازمان، از جمله مسائل خارجی و داخلی متنوع است. بنابراین، استراتژی مالکیت معنوی باید به اندازه کافی انعطاف پذیر باشد تا با گذشت زمان و تغییرات حاصله سازگار شود. به عبارت دیگر، عمق و وسعت استراتژی مالکیت معنوی باید متناسب با تغییر سازمان در طول زمان همخوانی داشته باشد.
مشخصات فنی سند:
وضعیت | تاریخ انتشار | نسخه | تعداد صفحات | کمیته فنی |
منتشر شده | آبان 1399 | 1 | 35 | مدیریت نوآوری TC279 |
خانواده استاندارد این سند:
این سند مربوط به خانواده استاندارد ایزو 56000 ( ISO 56000 ) است که توسط کمیته TC 279 تدوین شده است. خانواده این استاندارد شامل اسناد زیر می باشد:
الف) ایزو 56000 : سیستم مدیریت نوآوری – اجرای مناسب یک سیستم یا مکانیزم مدیریتی (مانند: سیستم مدیریت کیفیت) نیازمند آگاهی از چارچوب مفهومی و اجرایی آن سیستم و طرح ریزی متناسب آن با هر بستر مورد نظر، مانند یک سازمان، میباشد. از اینرو، این سند به ارائه اصطلاحات، تعاریف، مفاهیم و اصول مدیریت نوآوری و اجرای نظامند آن میپردازد.
ب) ایزو 56001 : سیستم مدیریت نوآوری – این سند الزامات اجرایی و ممیزی سیستم مدیریت نوآوری را در هر بستر دارای فعالیت (مانند: سازمان، شرکت، کارخانه، کارگاه، استارت آپ و غیره) ارائه می نماید.
پ) ایزو 56002 : سیستم مدیریت نوآوری – سیستم مدیریت نوآوری – این سند به عنوان یک سند راهنما، کلیات یک سیستم یا مکانیزم مدیریت نوآوری کارآمد و اثربخش را ارائه مینماید. این کلیات شامل طراحی، استقرار، اجرا، نگهداری و بهبود مستمر سیستم مدیریت نوآوری میشود که در هر بستر دارای فعالیت (مانند: سازمان، شرکت، کارخانه، کارگاه، استارت آپ و غیره) قابل بهرهبرداری است.
ت) ایزو 56003 : این سند به عنوان یک سند راهنما چارچوب، روشها و ابزارهای همکاری و مشارکت نوآوری را ارائه مینماید. در این سند به مواردی همچون: سنجش ورود به مشارکت، چالشهای همکاری و مشارکت و تعامل بین طرفین پرداخته شده است و انواع مختلف همکاری و مشارکت نوآوری را، فارغ از نوع و اندازه سازمان، شامل می شود.
ث) ایزو 56004 : سیستم مدیریت نوآوری – این سند به ارائه مفاهیم، مزایا و چارچوب ارزیابی مدیریت نوآوری میپردازد. همچنین چگونگی برنامهریزی و اجرای ارزیابی مدیریت نوآوری را فارغ از نوع نوآوری (مانند: محصول، خدمات، فرآیند و غیره) تشریح میکند.
ج) ایزو 56005 : سیستم مدیریت نوآوری – مدیریت اثربخش مالکیت معنوی کلید اصلی برای پشتیبانی از فرآیندهای نوآوی است و در هر سازمان از یک سو پایهای برای حفاظت و رشد و از سوی دیگر نیرو محرکه توان رقابتی محسوب میشود. این سند به عنوان یک سند راهنما به چارچوب، روشها و ابزارهای مدیریت مالکیت معنوی (استراتژیک و عملیاتی) در مدیریت نوآوری میپردازد.
چ) ایزو 56006 : سیستم مدیریت نوآوری – نوآوری در سازمان محصول تفکر نوآورانه و منتقدانه به شرایط درونی و پیرامونی است. این تفکر دارای رویکردی استراتژیک و عملیاتی است که به هوشمندی مناسب و متناسب در درون سیستم مدیریت نوآوری هر سازمان نیاز دارد. از اینرو این سند به چارچوب، ابزارها و روشهای مدیریت هوش استراتژیک سازمان در مدیریت نوآوری میپردازد.
ح) ایزو 56007 : سیستم مدیریت نوآوری – مدیریت ایده فرآیند خلق ایدهها و دستیابی به آنها با روشی موثر و کاراست. بدیهی است که مراحل مختلفی در این فرآیند وجود دارد که روش و ابزار مناسب میتواند به سازمان کمک کند تا با چالشهای کمتری مواجه باشد. این سند به ارائه چارچوب، روشها و ابزارهای مدیریت ایده در سیستم مدیریت نوآوری میپردازد.
خ) ایزو 56008 : سیستم مدیریت نوآوری – گفته میشود ” آنچه که قابل اندازهگیری نباشد قابل مدیریت نیز نیست! ” بنابراین سازمانی که برای ذینفعان خود، در پی ایجاد ارزش از طریق نوآوری است نیازمند مدیریت یکپارچه نوآوری و ارزیابی و اندازهگیری مداوم سیستم مدیریت نوآوری خود میباشد. این سند روشها و ابزارهای سنجش عملکرد و عملیات نوآوری را ارائه میکند.
سند ایزو 56000 از خانواده این استاندارد به معرفی و تشریح تمامی اصطلاحات، قواعد و اصول اسناد این خانواده استاندارد می پردازد و به سازمان ها، شرکت ها، مشاوران، مدرسان و تمامی کسانی که به نوعی از این اسناد استفاده می کنند تمامی آنچه که برای به کارگیری صحیح این اسناد نیاز است را ارائه می دهد.
خانواده استاندارد 56000 – سیستم مدیریت نوآوری | ||
ردیف | شماره استاندارد | توضیحات استاندارد |
1 | ISO 56000اصول و اصطلاحات سیستم مدیریت نوآوری | سیستم مدیریت نوآوری – اجرای مناسب یک سیستم یا مکانیزم مدیریتی (مانند: سیستم مدیریت کیفیت) نیازمند آگاهی از چارچوب مفهومی و اجرایی آن سیستم و طرح ریزی متناسب آن با هر بستر مورد نظر، مانند یک سازمان، میباشد. از اینرو، این سند به ارائه اصطلاحات، تعاریف، مفاهیم و اصول مدیریت نوآوری و اجرای نظامند آن میپردازد. |
2 | ISO 56001الزامات اجرایی و ممیزی سیستم مدیریت نوآوری | سیستم مدیریت نوآوری – این سند الزامات اجرایی و ممیزی سیستم مدیریت نوآوری را در هر بستر دارای فعالیت (مانند: سازمان، شرکت، کارخانه، کارگاه، استارت آپ و غیره) ارائه می نماید. |
3 | ISO 56002کلیات سیستم مدیریت نوآوری | سیستم مدیریت نوآوری – سیستم مدیریت نوآوری – این سند به عنوان یک سند راهنما، کلیات یک سیستم یا مکانیزم مدیریت نوآوری کارآمد و اثربخش را ارائه مینماید. این کلیات شامل طراحی، استقرار، اجرا، نگهداری و بهبود مستمر سیستم مدیریت نوآوری میشود که در هر بستر دارای فعالیت (مانند: سازمان، شرکت، کارخانه، کارگاه، استارت آپ و غیره) قابل بهرهبرداری است. |
4 | ISO 56003ابزارها و روشهای همکاری در نوآوری | این سند به عنوان یک سند راهنما چارچوب، روشها و ابزارهای همکاری و مشارکت نوآوری را ارائه مینماید. در این سند به مواردی همچون: سنجش ورود به مشارکت، چالشهای همکاری و مشارکت و تعامل بین طرفین پرداخته شده است و انواع مختلف همکاری و مشارکت نوآوری را، فارغ از نوع و اندازه سازمان، شامل می شود. |
5 | ISO 56004راهنمای ارزیابی سیستم مدیریت نوآوری | سیستم مدیریت نوآوری – این سند به ارائه مفاهیم، مزایا و چارچوب ارزیابی مدیریت نوآوری میپردازد. همچنین چگونگی برنامهریزی و اجرای ارزیابی مدیریت نوآوری را فارغ از نوع نوآوری (مانند: محصول، خدمات، فرآیند و غیره) تشریح میکند. |
6 | ISO 56005ابزارها و روشهای مدیریت مالکیت معنوی | سیستم مدیریت نوآوری – مدیریت اثربخش مالکیت معنوی کلید اصلی برای پشتیبانی از فرآیندهای نوآوی است و در هر سازمان از یک سو پایهای برای حفاظت و رشد و از سوی دیگر نیرو محرکه توان رقابتی محسوب میشود. این سند به عنوان یک سند راهنما به چارچوب، روشها و ابزارهای مدیریت مالکیت معنوی (استراتژیک و عملیاتی) در مدیریت نوآوری میپردازد. |
7 | ISO 56006ابزارها و روشهای مدیریت هوش استراتژیک | سیستم مدیریت نوآوری – نوآوری در سازمان محصول تفکر نوآورانه و منتقدانه به شرایط درونی و پیرامونی است. این تفکر دارای رویکردی استراتژیک و عملیاتی است که به هوشمندی مناسب و متناسب در درون سیستم مدیریت نوآوری هر سازمان نیاز دارد. از اینرو این سند به چارچوب، ابزارها و روشهای مدیریت هوش استراتژیک سازمان در مدیریت نوآوری میپردازد. |
8 | ISO 56007ابزارها و روشهای مدیریت ایده | سیستم مدیریت نوآوری – مدیریت ایده فرآیند خلق ایدهها و دستیابی به آنها با روشی موثر و کاراست. بدیهی است که مراحل مختلفی در این فرآیند وجود دارد که روش و ابزار مناسب میتواند به سازمان کمک کند تا با چالشهای کمتری مواجه باشد. این سند به ارائه چارچوب، روشها و ابزارهای مدیریت ایده در سیستم مدیریت نوآوری میپردازد. |
9 | ISO 56008ابزارها و روشهای سنجش عملیات نوآوری | سیستم مدیریت نوآوری – گفته میشود ” آنچه که قابل اندازهگیری نباشد قابل مدیریت نیز نیست! ” بنابراین سازمانی که برای ذینفعان خود، در پی ایجاد ارزش از طریق نوآوری است نیازمند مدیریت یکپارچه نوآوری و ارزیابی و اندازهگیری مداوم سیستم مدیریت نوآوری خود میباشد. این سند روشها و ابزارهای سنجش عملکرد و عملیات نوآوری را ارائه میکند. |