استاندارد ایزو ISO 56001 – سیستم مدیریت نوآوری – الزامات اجرایی و ممیزی
سازمان ایزو مرکز صادرکننده گواهینامه یا اعتبار بخشی به شرکت یا سازمانی نیست بلکه فقط اسناد مرتبط با استاندارد و محتوای آن را تدوین کرده و منتشر می نماید و اعتبار بخشی و صدور این گواهینامه بر عهده شرکتهای دیگری است که البته سازمان بررسی ایزو CASCO این شرکتها را تأیید میکند.
بسیاری از کشورها نهادهایی را برای اعتباربخشی (“accredit”) به مراکز صدور گواهینامه ایجاد کردهاند. از زمانیکه یک سازمان تصمیم به دریافت گواهینامه میگیرد، 6 تا ۱8 ماه طول میکشد تا الزامات ایزو در سازمان پیاده شده و اسناد مورد نیاز تهیه گردد. در این مدت باید تمام موارد ایزو 56001 به دقت مطالعه شده و در سازمان پیادهسازی شود. استفاده از یک شرکت معتبر و داری تخصص و تجربیات متناسب میتواند فرآیند دریافت گواهینامه را آسانتر و سریع تر کند. موازی با برطرف کردن الزامات، تقریباً ۳ تا ۶ ماه قبل از زمان تعیین شده برای دریافت گواهینامه، باید یک نهاد صادر کننده گواهینامه انتخاب گردد.
خانواده استاندارد مدیریت نوآوری مجموعه ای از استانداردهایی است که به سازمان ها کمک می کند تا یک سیستم مدیریت نوآوری کارا و اثربخش را در مجموعه خود راه اندازی کرده و به نتایج مورد خواست در زمینه های نوآورانه دست یابند. مجموعه این استانداردها در جدول پایین صفحه معرفی شده اند. خطوط اصلی خانواده استاندارد ایزو 56000 (ISO 56000) بر مبنای فرآیند نوآوری سازمانی و اصول علمی بکارگیری و بهره برداری از عناصر در تعامل این فرآیند، تدوین شده است. این استانداردها توسط کمیته TC 279 متشکل از متخصصین مدیریت نوآوری از کشورهای مختلف که از طریق سازمان ملی استاندارد این کشورها معرفی شده اند، تدوین شده است.
برای پیاده سازی مجموعه استانداردهای خانواده ایزو 56000 الزامات اجرایی و ممیزی که باید توسط سازمان رعایت شود در سند استاندارد ایزو 56001 (ISO 56001) تحت عنوان الزامات سیستم مدیریت نوآوری شرح داده شده است. در حال حاضر این سند در حال تدوین است و در سال 2023 میلادی (1402 شمسی) به صورت رسمی منتشر خواهد شد. بنابراین هیچ سازمان یا نهاد صدور گواهینامه تا زمان انتشار سند ایزو 56001 نمی تواند به طور قطعی و رسمی گواهینامه ای تحت عنوان این استاندارد به سازمان ها ارائه نماید.
شرایط بازار امروز بسیار ناپایدار و متغیر است و شرکت ها و سازمان های فعال درک کرده اند که نوآوری رکن حیات آن هاست و به لزوم راه اندازی و بکارگیری سیستم مدیریت نوآوری پی برده اند.
توانایی سازمانها در نوآوری به عنوان یک عامل مهم برای رقابت، پایداری و رشد آنها و همچنین توسعه پایدار جامعه شناخته میشود.
هدف از استفاده از یک سیستم مدیریت نوآوری در یک سازمان، بهبود عملکرد نوآوری و توانایی سازگاری با تغییرات است. رویکرد سیستمی میتواند عدمقطعیت را کاهش دهد و دستیابی به نتایج مطلوب نوآوری را آسانتر کند.
فواید پیادهسازی سیستم مدیریت نوآوری عبارتند از:
— افزایش ارزش از محصولات و خدمات جدید برای سازمان و ذینفعان؛
— بهبود عملکرد نوآوری از طریق مدیریت منظم فعالیتهای نوآوری در شرایط نامشخص؛
— افزایش قابلیتهای نوآوری؛
— بهبود شهرت برای جذب کاربران، مشتریان، کارمندان و شرکا؛
— افزایش توانایی همکاری (مثلاً در زنجیره ارزش یا اکوسیستم نوآوری)؛
— بهبود توانایی جذب سرمایه؛
— افزایش تابآوری و توانایی سازگاری در یک محیط پویا و نامشخص.
این سند یک زبان و چارچوب مشترک برای سازمانها فراهم میکند تا سیستم مدیریت نوآوری را راهاندازی و اجرا کنند. از این سند میتوان به موارد زیر نیز استفاده کرد:
الف) سازمانهای همکار که به دنبال یک چارچوب مشترک برای نوآوری هستند؛
ب) سازمانهایی که میخواهند از توانایی نوآوری شرکا و تأمینکنندگان فعلی و بالقوه اطمینان حاصل کنند؛
ج) اهداکنندگان و سرمایهگذاران که میخواهند از توانایی نوآوری یک متقاضی یا شریک سازمانی مطمئن شوند؛
د) سیاستگذاران و مقامات دولتی که میخواهند فعالیتهای نوآوری را در سطوح محلی، منطقهای و ملی ترویج دهند.
یک سیستم مدیریت نوآوری مجموعهای از عناصر مرتبط و تعاملپذیر است که هدف آن تحقق ارزش، چه مالی و چه غیرمالی است. ارزش از طریق فرآیندهای نوآوری سیستماتیک و تکراری به دست میآید تا فرصتها را شناسایی کرده، مفاهیم را ایجاد و تأیید کرده و راهحلهایی برای کاربران، مشتریان و سایر ذینفعان توسعه و ارائه دهد. فرصتها میتوانند بر اساس نیازهای فعلی یا آینده، بیانشده یا بیاننشده باشند. این سیستم میتواند برای کاوش و بهرهبرداری از فرصتهای جدید و موجود مورد استفاده قرار گیرد.
اشکال زیر بخش های مختلف سیستم مدیریت نوآوری و تعامل بین عناصر و سطوح مدیریت این سیستم را نمایش می دهد.
شرکت های زیادی در کشورهای پیشرفته با بکارگیری متخصصین نوآوری با در نظر داشتن اسناد خانواده استاندارد ایزو 56000 در واحد های تحقیق و توسعه خود، با صرف هزینه های بسیار، چارچوب های اجرایی این سند ر ا طراحی کرده و در سازمان ها و شرکت ها پیاده سازی می کنند. شرکت هنر و تجارت ژینو (کارویژه) نیز به عنوان اولین شرکت ایرانی با همکاری شرکت ها و متخصصین بین المللی، چارچوب اجرایی و الزامات خانواده استاندارد ایزو 56000 را کاملا بر مبنای این اسناد طراحی کرده است. بدین ترتیب سازمان هایی که با همکاری شرکت کارویژه ( همراه با ارائه گواهی تضمین کیفیت ) این استاندارد را در مجموعه خود اجرا کرده اند، می توانند پس از انتشار سند ایزو 56001 و معرفی نهادهای صدور گواهینامه اقدام به اخذ این گواهی نمایند.
شرکت هنر و تجارت ژینو (کارویژه) به عنوان اولین شرکت ایرانی با همکاری شرکت ها و متخصصین بین المللی، چارچوب اجرایی و الزامات خانواده استاندارد ایزو 56000 را کاملا بر مبنای این اسناد طراحی کرده است و می تواند این استاندارد را به طور کامل همراه با صدور گواهی تضمین کیفیت، در سازمان ها پیاده سازی کند.
مشخصات فنی سند:
وضعیت | تاریخ انتشار | نسخه | تعداد صفحات | کمیته فنی |
منتشر شده | شهریور 1403 | 1 | 22 | مدیریت نوآوری TC279 |
خانواده استاندارد این سند:
این سند مربوط به خانواده استاندارد ایزو 56000 ( ISO 56000 ) بوده که توسط کمیته TC 279 تدوین شده است. خانواده این استاندارد شامل اسناد زیر می باشد:
الف) ایزو 56000 : سیستم مدیریت نوآوری – اجرای مناسب یک سیستم یا مکانیزم مدیریتی (مانند: سیستم مدیریت کیفیت) نیازمند آگاهی از چارچوب مفهومی و اجرایی آن سیستم و طرح ریزی متناسب آن با هر بستر مورد نظر، مانند یک سازمان، میباشد. از اینرو، این سند به ارائه اصطلاحات، تعاریف، مفاهیم و اصول مدیریت نوآوری و اجرای نظامند آن میپردازد.
ب) ایزو 56001 : سیستم مدیریت نوآوری – این سند الزامات اجرایی و ممیزی سیستم مدیریت نوآوری را در هر بستر دارای فعالیت (مانند: سازمان، شرکت، کارخانه، کارگاه، استارت آپ و غیره) ارائه می نماید.
پ) ایزو 56002 : سیستم مدیریت نوآوری – سیستم مدیریت نوآوری – این سند به عنوان یک سند راهنما، کلیات یک سیستم یا مکانیزم مدیریت نوآوری کارآمد و اثربخش را ارائه مینماید. این کلیات شامل طراحی، استقرار، اجرا، نگهداری و بهبود مستمر سیستم مدیریت نوآوری میشود که در هر بستر دارای فعالیت (مانند: سازمان، شرکت، کارخانه، کارگاه، استارت آپ و غیره) قابل بهرهبرداری است.
ت) ایزو 56003 : این سند به عنوان یک سند راهنما چارچوب، روشها و ابزارهای همکاری و مشارکت نوآوری را ارائه مینماید. در این سند به مواردی همچون: سنجش ورود به مشارکت، چالشهای همکاری و مشارکت و تعامل بین طرفین پرداخته شده است و انواع مختلف همکاری و مشارکت نوآوری را، فارغ از نوع و اندازه سازمان، شامل می شود.
ث) ایزو 56004 : سیستم مدیریت نوآوری – این سند به ارائه مفاهیم، مزایا و چارچوب ارزیابی مدیریت نوآوری میپردازد. همچنین چگونگی برنامهریزی و اجرای ارزیابی مدیریت نوآوری را فارغ از نوع نوآوری (مانند: محصول، خدمات، فرآیند و غیره) تشریح میکند.
ج) ایزو 56005 : سیستم مدیریت نوآوری – مدیریت اثربخش مالکیت معنوی کلید اصلی برای پشتیبانی از فرآیندهای نوآوی است و در هر سازمان از یک سو پایهای برای حفاظت و رشد و از سوی دیگر نیرو محرکه توان رقابتی محسوب میشود. این سند به عنوان یک سند راهنما به چارچوب، روشها و ابزارهای مدیریت مالکیت معنوی (استراتژیک و عملیاتی) در مدیریت نوآوری میپردازد.
چ) ایزو 56006 : سیستم مدیریت نوآوری – نوآوری در سازمان محصول تفکر نوآورانه و منتقدانه به شرایط درونی و پیرامونی است. این تفکر دارای رویکردی استراتژیک و عملیاتی است که به هوشمندی مناسب و متناسب در درون سیستم مدیریت نوآوری هر سازمان نیاز دارد. از اینرو این سند به چارچوب، ابزارها و روشهای مدیریت هوش استراتژیک سازمان در مدیریت نوآوری میپردازد.
ح) ایزو 56007 : سیستم مدیریت نوآوری – مدیریت ایده فرآیند خلق ایدهها و دستیابی به آنها با روشی موثر و کاراست. بدیهی است که مراحل مختلفی در این فرآیند وجود دارد که روش و ابزار مناسب میتواند به سازمان کمک کند تا با چالشهای کمتری مواجه باشد. این سند به ارائه چارچوب، روشها و ابزارهای مدیریت ایده در سیستم مدیریت نوآوری میپردازد.
خ) ایزو 56008 : سیستم مدیریت نوآوری – گفته میشود ” آنچه که قابل اندازهگیری نباشد قابل مدیریت نیز نیست! ” بنابراین سازمانی که برای ذینفعان خود، در پی ایجاد ارزش از طریق نوآوری است نیازمند مدیریت یکپارچه نوآوری و ارزیابی و اندازهگیری مداوم سیستم مدیریت نوآوری خود میباشد. این سند روشها و ابزارهای سنجش عملکرد و عملیات نوآوری را ارائه میکند.
سند ایزو 56000 از خانواده این استاندارد به معرفی و تشریح تمامی اصطلاحات، قواعد و اصول اسناد این خانواده استاندارد می پردازد و به سازمان ها، شرکت ها، مشاوران، مدرسان و تمامی کسانی که به نوعی از این اسناد استفاده می کنند تمامی آنچه که برای به کارگیری صحیح این اسناد نیاز است را ارائه می دهد.
خانواده استاندارد 56000 – سیستم مدیریت نوآوری | ||
ردیف | شماره استاندارد | توضیحات استاندارد |
1 | ISO 56000اصول و اصطلاحات سیستم مدیریت نوآوری | سیستم مدیریت نوآوری – اجرای مناسب یک سیستم یا مکانیزم مدیریتی (مانند: سیستم مدیریت کیفیت) نیازمند آگاهی از چارچوب مفهومی و اجرایی آن سیستم و طرح ریزی متناسب آن با هر بستر مورد نظر، مانند یک سازمان، میباشد. از اینرو، این سند به ارائه اصطلاحات، تعاریف، مفاهیم و اصول مدیریت نوآوری و اجرای نظامند آن میپردازد. |
2 | ISO 56001الزامات اجرایی و ممیزی سیستم مدیریت نوآوری | سیستم مدیریت نوآوری – این سند الزامات اجرایی و ممیزی سیستم مدیریت نوآوری را در هر بستر دارای فعالیت (مانند: سازمان، شرکت، کارخانه، کارگاه، استارت آپ و غیره) ارائه می نماید. |
3 | ISO 56002کلیات سیستم مدیریت نوآوری | سیستم مدیریت نوآوری – سیستم مدیریت نوآوری – این سند به عنوان یک سند راهنما، کلیات یک سیستم یا مکانیزم مدیریت نوآوری کارآمد و اثربخش را ارائه مینماید. این کلیات شامل طراحی، استقرار، اجرا، نگهداری و بهبود مستمر سیستم مدیریت نوآوری میشود که در هر بستر دارای فعالیت (مانند: سازمان، شرکت، کارخانه، کارگاه، استارت آپ و غیره) قابل بهرهبرداری است. |
4 | ISO 56003ابزارها و روشهای همکاری در نوآوری | این سند به عنوان یک سند راهنما چارچوب، روشها و ابزارهای همکاری و مشارکت نوآوری را ارائه مینماید. در این سند به مواردی همچون: سنجش ورود به مشارکت، چالشهای همکاری و مشارکت و تعامل بین طرفین پرداخته شده است و انواع مختلف همکاری و مشارکت نوآوری را، فارغ از نوع و اندازه سازمان، شامل می شود. |
5 | ISO 56004راهنمای ارزیابی سیستم مدیریت نوآوری | سیستم مدیریت نوآوری – این سند به ارائه مفاهیم، مزایا و چارچوب ارزیابی مدیریت نوآوری میپردازد. همچنین چگونگی برنامهریزی و اجرای ارزیابی مدیریت نوآوری را فارغ از نوع نوآوری (مانند: محصول، خدمات، فرآیند و غیره) تشریح میکند. |
6 | ISO 56005ابزارها و روشهای مدیریت مالکیت معنوی | سیستم مدیریت نوآوری – مدیریت اثربخش مالکیت معنوی کلید اصلی برای پشتیبانی از فرآیندهای نوآوی است و در هر سازمان از یک سو پایهای برای حفاظت و رشد و از سوی دیگر نیرو محرکه توان رقابتی محسوب میشود. این سند به عنوان یک سند راهنما به چارچوب، روشها و ابزارهای مدیریت مالکیت معنوی (استراتژیک و عملیاتی) در مدیریت نوآوری میپردازد. |
7 | ISO 56006ابزارها و روشهای مدیریت هوش استراتژیک | سیستم مدیریت نوآوری – نوآوری در سازمان محصول تفکر نوآورانه و منتقدانه به شرایط درونی و پیرامونی است. این تفکر دارای رویکردی استراتژیک و عملیاتی است که به هوشمندی مناسب و متناسب در درون سیستم مدیریت نوآوری هر سازمان نیاز دارد. از اینرو این سند به چارچوب، ابزارها و روشهای مدیریت هوش استراتژیک سازمان در مدیریت نوآوری میپردازد. |
8 | ISO 56007ابزارها و روشهای مدیریت ایده | سیستم مدیریت نوآوری – مدیریت ایده فرآیند خلق ایدهها و دستیابی به آنها با روشی موثر و کاراست. بدیهی است که مراحل مختلفی در این فرآیند وجود دارد که روش و ابزار مناسب میتواند به سازمان کمک کند تا با چالشهای کمتری مواجه باشد. این سند به ارائه چارچوب، روشها و ابزارهای مدیریت ایده در سیستم مدیریت نوآوری میپردازد. |
9 | ISO 56008ابزارها و روشهای سنجش عملیات نوآوری | سیستم مدیریت نوآوری – گفته میشود ” آنچه که قابل اندازهگیری نباشد قابل مدیریت نیز نیست! ” بنابراین سازمانی که برای ذینفعان خود، در پی ایجاد ارزش از طریق نوآوری است نیازمند مدیریت یکپارچه نوآوری و ارزیابی و اندازهگیری مداوم سیستم مدیریت نوآوری خود میباشد. این سند روشها و ابزارهای سنجش عملکرد و عملیات نوآوری را ارائه میکند. |